Gimnazjum nr 2 im Stanisława Szymańskiego w Zawierciu

 

  

   Stanisław Szymański urodził się w 1862 roku. Ukończył Instytut Technologiczny w Petersburgu, dopełniając studiów w Niemczech. Po ukończeniu praktyki w fabrykach w Rosji został tam dyrektorem jednego z większych zakładów przemysłowych, a później dyrektorem technicznym Towarzystwa Akcyjnego "Zawiercie". Zdobył wykształcenie wyższe- inżyniera. Był przedstawicielem Towarzystwa Przemysłowców w Zagłębiu Dąbrowskim. Proponowano mu tekę ministra handlu i przemysłu, której nie przyjął. Został natomiast od 1907 roku generalnym dyrektorem fabryki TAZ. Mieszkał w willi dyrektorskiej przy ul. Fr. Szymańskiego 2 w Zawierciu, obecnie popularnie zwanej " Pałacykiem Szymańskiego". Willa położona jest w otoczeniu parku, z dużym ogrodem, szklarnią, oranżerią i budynkami gospodarczymi (pomieszczeniami dla dorożek i stajnią dla koni ). Od strony południowo- zachodniej willę otaczał duży staw , do którego od wschodu wpływała mała rzeczka zwana " Młynówką" , nad którą znajdował się mostek prowadzący na ulicę Sienkiewicza i do kościoła. Od strony północno - zachodniej znajdował się wjazd na plac- z klombami kwiatowymi i gazonami przed willą. 
 

    W związku z budową Ośrodka Sportowo - Wypoczynkowego w latach sześćdziesiątych uległa likwidacji infrastruktura otoczenia - zasypano stawy, pozostała tylko willa z częścią parku, jako obiekt zabytkowy. W willi tej znalazło lokum: Miejska Biblioteka Publiczna w Zawierciu, Społeczne Ognisko Muzyczne, Miejska Izba Muzealna, a w byłych piwnicach zorganizowano Klub Studencki " Nowum" pod patronatem TMZZ, obecnie przekształcony na kawiarnię, pod tą samą nazwą. 
 

    Dyrektor Stanisław Szymański kierował największą fabryką TAZ w Zawierciu Dużym. W fabryce tej w 1906 r. zatrudnionych było 6 tys. pracowników. Do pomocy posiadał zastępców , wśród których był Marcin Ginsberg - dyrektor ds. handlowych i Seweryn Wesołowski - dyrektor ds. administracyjnych . Pierwszy Zarząd Towarzystwa Akcyjnego " Zawiercie" (1878) tworzyli: Jan hr. Zamojski, później Tomasz hr. Zamojski - prezes, a członkami zarządu byli: Mieczysław Epstein (prezes Warszawskiego Banku Dyskontowego i Warszawskiego Komitetu Giełdowego), Bernard i Adolf Ginsbergowie (pierwotni właściciele fabryki) oraz A. Lampert. Było to pierwsze towarzystwo akcyjne w przemyśle włókienniczym w Królestwie Polskim. Zarząd i biura towarzystwa akcyjnego znajdowały się w Warszawie przy ul. Nowy Świat 7 oraz przy ul. Królewskiej 7. Główny skład sprzedaży był w Łodzi przy ul. Zielonej 8, magazyny mieściły się w Warszawie. 
 

    Stanisław Szymański od początku pobytu w Zawierciu włączał się aktywnie do działalności patriotyczno - społecznej, charytatywnej i kulturalno- oświatowej. Działał w trudnym okresie niepodległości państwowej, różnych ograniczeń i restrykcji ze strony zaborców rosyjskich, a w okresie I wojny światowej zaborców niemieckich. W tym okresie przypadło mu w udziale 12 grudnia 1907 r. wystąpić z patriotycznym przemówieniem z okazji uroczystości oddania do użytku szkoły wybudowanej przez TAZ oraz poświęcenia nowego gmachu szkolnego przez proboszcza ks. Franciszka Zientarę. Był to najpiękniejszy budynek szkolny w całym Zagłębiu Dąbrowskim. Nowowybudowana szkoła / dwuklasowa / miała 22 sale lekcyjne, ogrzewanie centralne, oświetlenie elektryczne, kanalizację, wodociąg , telefon , dzwonek elektryczny, w wyposażeniu posiadała kinematograf. Stanisław Szymański kierował 27 - osobową radą pedagogiczną i był troskliwym jej opiekunem. Za jego dyrektorowania oddano do użytku publicznego inne obiekty: Łaźnię Miejską, Dom Ludowy Włókniarz. Działał również w turystyce. Dnia 4 czerwca 1910 r. współuczestniczył w założeniu pierwszego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Zawierciu , którego był prezesem . Do tego Towarzystwa należało 66 członków - patriotycznej inteligencji Zawiercia Małego i Dużego . Przy Towarzystwie powołano Komisję Wycieczkową , wygłaszano pogadanki i referaty na temat wielkich Polaków i patriotów polskich . Towarzystwo aktywnie działało do wybuchu 1 wojny światowej . Wznowiło swoją działalność w wolnej Polsce . W 1927 r. powołano Zawierciańskie Koło Opieki nad Ruinami Zamku w Ogrodzieńcu i Zabytkami Przeszłości Powiatu Zawierciańskiego . Prezesem tego koła był również Stanisław Szymański . Działał w stowarzyszeniach społeczno - kulturalnych , uczestniczył w imprezach i koncertach . Brał udział w działalności Resursy Obywatelskiej - pracowników oficjalistów Towarzystwa Akcyjnego " Zawiercie " / zarejestrowanego 23 lutego 1902 r./ , a w 1910 r. został prezesem tego Stowarzyszenia . Stwarzał warunki do rozwoju artystycznych zespołów dziecięcych w szkole TAZ . Troszczył się o zapewnienie kwalifikowanej kadry do prowadzenia dziecięcego zespołu chóralno - muzycznego . Zespół prowadzony był przez nauczyciela tej szkoły R . Lamparskiego . Zespół wykonywał narodowe i patriotyczne utwory w szkole jak również w Domu Ludowym dla społeczeństwa zawierciańskiego . 

   Działał również na rzecz ludzi potrzebujących pomocy . Stanisław Szymański w 1910 r . był współzałożycielem Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności , któremu prezesował do 1931 r . później prezesem został Konrad Pasierbiński . Towarzystwo dotowało ochronkę dla dzieci biednych , osieroconych i rodzin bezrobotnych w Zawierciu. 

     Wybuch pierwszej wojny światowej spowodował zawieszenie działalności większości fabryk w Zawierciu. Tysiące ludzi zostało bez środków do życia . Już 18 września 1914 r . założona została bezpłatna Kuchnia w Domu Ludowym i działała przez okres dwóch lat. W zarządzie tej kuchni działał m. in. S. Szymański ( wydawano ponad 1 mln bezpłatnych obiadów w ciągu jednego roku).Koszty obiadów pokryło: TAZ oraz Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności. W zarządzie kuchni pracowali lek. Józef Brzeziński, Jan Pasiebiński, Bronisław Szulc i inni. Obiady wydawały osoby wywodzące się z inteligencji zawierciańskiej, m.in. H. Malczewska i inni. W marcu 1916 r. kuchnia przeszła pod zarząd Rady Miejscowej Opiekuńczej pod przewodnictwem lek. Józefa Brzezińskiego ( lek. TAZ ), a członkami byli Stanisław Szymański, ks. Fr. Zientara, H. Malczewska, Jan Pasierbiński, Seweryn Wesołowski ( dyr. Administracyjny TAZ ) i inni. Pomocy udzielano wszystkim potrzebującym bez różnicy wyznań czy pochodzenia. Wcześniej , już 26 lutego 1916 r. Stanisław Szymański został prezesem Powiatowej Rady Opiekuńczej z siedzibą w Sosnowcu. Powiatowa Rada subsydiowała Rady Miejscowe Opiekuńcze powstałe w wielu miejscowościach. 

    W czasie okupacji niemieckiej ( 1915-1918 ) , po nadaniu Zawierciu praw miejskich ( 1915 r. ), naczelnik powiatu będzińskiego Büchting , mianował pierwszych radnych (4.10.1915). Radnym Miejskiej został Stanisław Szymański, którego wybrano przewodniczącym pierwszej Rady Miejskiej w Zawierciu. Ponadto był członkiem Zarządu Miejskiego wraz z dwoma niemieckimi burmistrzami, Ernestem Erbe i Marcinem Ginsbergiem. 

 

    Naczelnik powiatu będzińskiego Büchting dnia 28 lutego 1918 r. mianował Polaka pierwszym burmistrzem, którym został Franciszek Szymański. Będąc burmistrzem Franciszek Szymański naraził się władzom niemieckim - usuwając język niemiecki z protokołów posiedzeń magistratu i wprowadził do urzędowania język polski , dając tym wyraz swojego patriotyzmu i dumy narodowej. 

    Ponadto Magistrat dnia 5 marca 1918r. uchwalił protest w sprawie zawarcia traktatu pokojowego w Brześciu. Podpisy pod protestem złożyli: Franciszek Szymański, Stanisław Szymański, Marcin Ginsberg, Ignacy Banachiewicz i Jan Rok. 

   Po odzyskaniu niepodległości , Komisarz Rządu Polskiego na powiat będziński mianował burmistrzem miasta Zawiercia Franciszka Szymańskiego. 

   Stanisławowi Szymańskiemu bliskie sercu było szkolnictwo i kształcenie młodzieży. Przez wiele lat był prezesem Koła Opiekuńczego Rodziców w Prywatnym Gimnazjum Męskim Tow. "Szkoła Średnia" w Zawierciu. W skład tego zarządu wchodzili: Włodzimierz Sulima Popiel ( kierownik Urzędu Skarbowego w Zawierciu ), prof. Stanisław Rączka i Z.Statler. Był współorganizatorem i przyczynił się do powstania Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Zawierciu (1916), pośredniczył w zdobyciu środków finansowych, pochodzących z Komitetu Obywatelskiego Rozbrajania Niemców w Warszawie oraz Polskiej Macierzy Szkolnej i Komitetu Pomocy w Vewej (Szwajcaria). 

    Na podstawie przepisów o samorządzie miejskim z dnia 7 lutego 1919 r. Zawiercie jako miasto wydzielone uzyskało możność zarządzania organizmem miejskim przez prezydenta. Pierwszym prezydentem w Zawierciu został Władysław Tuwan. 

    W 1919 r. powołano samorządowy organ Dozoru Szkolnego, który nadzorował prace wszystkich szkół na terenie Zawiercia, bez względu na wyznanie. W skład dozoru wchodziły osoby wybierane z poszczególnych typów szkół, a także inspektor szkolny , prezydent miasta, rabin, ks. Franciszek Zientara i Stanisław Szymański. Pierwszym prezesem Dozoru Szkolnego został wybrany ks. Bolesław Wajzler - wówczas dyr. Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Zawierciu (1919 - 22 ). Następnym Prezesem Dozoru Szkolnego został Stanisław Szymański - dyr. Generalny TAZ i sprawował tę funkcję przez kilkanaście lat. Był członkiem lub prezesem wielu organizacji społecznych mi in. : prezesem Rady Nadzorczej Towarzystwa Pożyczkowo - Oszczędnościowego, członkiem Zarządu Powiatowego Koła Macierzy Szkolnej w Zawierciu, prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej w TAZ. Był czołowym działaczem lokalnej Chrześcijańskiej Demokracji i miał wpływy w centralnym zarządzie tej partii w Warszawie. 

   Spośród wielu dyrektorów TAZ, inż. Stanisław Szymański był najbardziej znaną i zasłużoną postacią dla Zawiercia w okresie do 1914 r., a także w czasie I wojny światowej , jak również w latach międzywojennych. Przybył do Zawiercia z Warszawy. Wyjechał z Zawiercia ok. 1935 roku, mając 73 lata. Zmarł 23 kwietnia 1944 roku w wieku 82 lat i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 10 maja 1944 roku. Jego dokonania świadczą o patriotycznej i szlachetnej postawie obywatelskiej. Dowodzą tego zapisy pozostawione w protokołach Dozoru Szkolnego (1919 - 31), fotografie pozostawione w księdze pamiątkowej szkoły TAZ (obecnie Gimnazjum Nr 2). Zachowały się również dokumenty świadczące o działalności Stanisława Szymańskiego w Miejskiej Izbie Muzealnej przy MBP w Zawierciu, ulokowanej w byłej willi dyr. Stanisława Szymańskiego "Pałacyku ". Jego to osoba została wybrana przez dziatwę szkolną, Radę Rodziców, Radę Pedagogiczną Gimnazjum Nr 2 na PATRONA SZKOŁY. Uchwałą Rady Miasta nr XIX/222/04 z dnia 28 kwietnia 2004 r patron został zatwierdzony, a szkoła zmieniła nazwę na Gimnazjum Nr 2 im. Stanisława Szymańskiego w Zawierciu. 

    Historia budynku Gimnazjum ukazała się w postaci książkowej 15 czerwca 2004 roku. 

NAUKA - OJCZYZNA - PATRIOTYZM - REGIONALIZM

Tekst: mgr Grzegorz Florczyk